راهنمای جامع انتخاب رشته روانشناسی
تعریف
روانشناسی بالینی شاخه‌ای از روانشناسی است که به درک، پیش‌بینی و درمان نابهنجاری، ناتوانی و آشفتگی‌های شناختی، هیجانی، زیست‌شناختی، روان‌شناختی، اجتماعی و رفتاری کمک می‌کند و در گستره وسیعی از جمعیت‌های در جستجوی درمان کاربرد دارد.
رشته روانشناسی بالینی به بررسی و درمان مشکلات روانی و عاطفی افراد می‌پردازد. اهداف آن شامل تشخیص و درمان اختلالات روانی، ارتقاء رفاه روانی، بهبود کیفیت زندگی و تسهیل تطابق افراد با محیط اجتماعی است.
بازار کار روانشناسی بالینی در بیمارستان‌ها، مراکز بهداشت روانی، مدارس، مراکز مشاوره، شرکت‌ها، زندان‌ها و حتی مطالعات پژوهشی فرصت‌های شغلی ارائه می‌دهد. افراد متخصص در این حوزه می‌توانند به عنوان روانشناسان بالینی، مشاوران خانواده، مدیران توسعه سازمانی و محققان در زمینه روانشناسی مشغول به کار شوند.
نقش‌های شش‌گانه آن عبارت است از: ارزیابی و تشخیص، مداخله و درمان، مشاوره، آموزش و نظارت بر کار روان‌درمانگرها، پژوهش و مدیریت. غالب کارهای روانشناس بالینی در راستای درمان و تشخیص، آموزش و پژوهش است. بیشترین شمار روانشناسان در این رشته کار می‌کنند، یعنی رشته‌ای که سر و کارش با کاربرد اصول روان شناختی در امر تشخیص و درمان مشکلات عاطفی و رفتاری است. مثلاً بیماری روانی، بزهکاری نوجوانان، رفتار جرم‌آفرین، اعتیاد دارویی، عقب‌ماندگی ذهنی، کشمکش‌های زناشویی و خانوادگی، و سایر مشکلات خفیف سازگاری.
مزایا
- کمک به دیگران برای غلبه بر مشکلاتشان می‌تواند بسیار ارضاءکننده باشد.
- نیازهای و چالش‌های متفاوت هر بیمار، روانشناس بالینی را وامی دارد که در جستجوی راه حل‌های ابتکاری و خلاقانه برآید.
- امکان کار خصوصی وجود دارد.
معایب
- احتمال فشار کاری زیاد به دلیل طبیعت و ماهیت دشوار درمان.
- سروکار داشتن با بیماران پرتوقع، اهل جرو بحث و از نظر روانی ناپایدار.
- صرف وقت زیاد برای هر بیمار.
تفاوت رشته روانشناسی بالینی و روانشناسی عمومی
روانشناسی بالینی و روانشناسی عمومی دو حوزه مختلف در علم روانشناسی هستند.
- روانشناسی عمومی:
- تمرکز این رشته بر روی مطالعه و فهم فرآیندهای روانی انسان به عنوان یک کل می‌باشد.
- شامل مفاهیمی چون یادگیری، حافظه، شناخت، شخصیت، تجربیات و رفتارهای عمومی است.
- به بررسی الگوها و قوانین عمومی رفتار انسانی می‌پردازد.
- روانشناسی بالینی:
- متمرکز بر مشاوره و درمان مسائل روانی و اختلالات رفتاری افراد است.
- روانشناسان بالینی درمانگرانه عمل کرده و از روش‌های متنوعی نظیر مصاحبه‌های مشاوره، روش‌های شناختی-رفتاری و روش‌های دیگر برای کمک به افراد در بهبود روانی و عاطفی آنها استفاده می‌کنند.
- تمرکز بر رفع مشکلات فردی و بهبود کیفیت زندگی افراد می‌باشد.
در کل، روانشناسی عمومی به بررسی علمی و تئوری‌پردازی از فرآیندهای روانی می‌پردازد، در حالی‌که روانشناسی بالینی بیشتر به جلب کاربردهای عملی برای بهبود روانی افراد اختصاص دارد.
روانشناسان بالینی چکار می‌کنند؟
روانشناسان بالینی غالباً در بیمارستان‌ها، بخش خصوصی یا نهادهای دانشگاهی کار می‌کنند. آنها روش‌های عملی و رویکردهای نظری متعددی را فرا گرفته‌اند. برخی از آنان در درمان اختلالات خاصی تخصص دارند. درمان بعضی از جدّیترین اختلالات روانی از قبیل اسکیزوفرنی و افسردگی بر عهده روانشناسان بالینی است.
روانشناسان بالینی علاوه بر کار کردن با بیماران، باید سابقه و پرونده معاینه، تشخیص و اهداف درمانی بیمار را نگهداری کنند. این پرونده به پیگیری روند پیشرفت درمان کمک می‌کند.
روانشناسان بالینی به چه مدرکی نیاز دارند؟
هر چند برخی افراد با مدرک کارشناسی ارشد نیز به کار می‌پردازند اما اغلب فرصت‌های شغلی نیازمند مدرک دکتری در روانشناسی بالینی می‌باشند. در برخی از دوره‌های تحصیلات تکمیلی روانشناسی بالینی، فارغ‌التحصیلان رشته‌های دیگر هم پذیرفته می‌شوند امّا غالباً توصیه می‌شود که دانشجویان قبل از شروع دوره تحصیلات تکمیلی در روانشناسی بالینی، مدرک کارشناسی خود را در رشته روانشناسی بگیرند.
رشته روانشناسی بالینی برای چه کسانی مناسب است؟
روانشناسان بالینی نیاز به مهارت بسیار زیادی درارتباطات انسانی دارند. داشتن خلاقیت و ابتکار در انتخاب رویکردها و برنامه‌های درمانی نیز اهمیت بسزایی دارد.
دروس رشته روانشناسی بالینی در مقطع کارشناسی ارشد
در مقطع کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی، دانشجوان با درس‌هایی متنوع و عمیق در زمینه‌های مختلف روانشناسی بالینی آشنا می‌شوند. برخی از دروس معمولاً عبارتند از:
1. ارتباط مشاور-مشاوره‌ای:
- بررسی تکنیک‌ها و مهارت‌های مشاوره در روانشناسی بالینی.
2. تشخیص اختلالات روانی:
- آموزش نحوه تشخیص و تفسیر اختلالات روانی با استفاده از ابزارها و مصاحبه‌های مختلف.
3. روان درمانی:
- مطالعه مختلف روش‌ها و تکنیک‌های درمانی برای مقابله با اختلالات روانی.
4. نظریه‌های روانشناسی بالینی:
- مرور نظریات مختلف مبتنی بر روانشناسی بالینی و کاربرد آنها در درمان.
5. پژوهش در روانشناسی بالینی:
- آشنایی با روش‌های پژوهشی مورد استفاده در زمینه روانشناسی بالینی.
6. راهبردهای مداخله:
- بررسی راهبردها و مهارت‌های مداخله در تغییر رفتار و تسهیل فرآیند درمان.
7. اختلالات عاطفی و رفتاری:
- مطالعه اختلالاتی چون افسردگی، اضطراب، اختلالات خوردن و سایر مشکلات رفتاری.
این دروس به دانشجوان این امکان را می‌دهند که مهارت‌ها و دانش لازم برای اعمال عملی در حوزه روانشناسی بالینی را توسعه دهند و آمادگی لازم برای شروع به کار به عنوان روانشناس بالینی را کسب کنند.
برخی از دانشگاه‌های معروف رشته روانشناسی بالینی در جهان
دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی متعددی در سراسر جهان ارائه برنامه‌های کارشناسی ارشد در حوزه روانشناسی بالینی دارند. برخی از دانشگاه‌های معروف در این زمینه عبارتند از:
1. دانشگاه هاروارد (Harvard University) - آمریکا
2. دانشگاه استنفورد (Stanford University) - آمریکا
3. دانشگاه کمبریج (University of Cambridge) - انگلستان
4. دانشگاه آکسفورد (University of Oxford) - انگلستان
5. دانشگاه ملبورن (University of Melbourne) - استرالیا
6. دانشگاه تورنتو (University of Toronto) - کانادا
7. دانشگاه هلسینکی (University of Helsinki) - فنلاند
8. دانشگاه زوریخ (University of Zurich) - سوئیس
9. دانشگاه لیدز (University of Leeds) - انگلستان
10. دانشگاه لوسان (University of Lausanne) - سوئیس
چهار مرحله تاریخی برجسته رشته روانشناسی بالینی در جهان
- آغاز حرفه ۱۸۹۲-۱۹۱۴
- فرارسیدن عصر روانشناسی بالینی ۱۹۱۶-۱۹۵۴
- یکپارچگی و حرفه‌ای‌گرایی۱۹۵۴-۱۹۷۸
- خودمختاری و تعهد اجتماعی ۱۹۷۹- ...